W art. 305.2 §1 i §2 kodeksu cywilnego napisano, że powierzchnia służebności przesyłu powinna być „konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń”. Powierzchnia ta zależy od szerokości pasa niezbędnego do obsługi sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Pas ten nazywany jest przez właścicieli sieci pasemeksploatacyjnym lub technologicznym i powinien być ustanowiony przez właściciela sieci (operatora) w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej lub Dystrybucyjnej bądź w przepisach prawnych. Brak jednoznacznych uregulowań w tym zakresie wprowadza chaos informacyjny i podważa wiarygodność oraz dobre imię operatorów sieci przesyłowych i dystrybucyjnych w przypadku sporów dotyczących zasad ustalania powierzchni potrzebnej do określania wynagrodzenia za służebność przesyłu. Nie ulega wątpliwości, że szerokość pasa służebności przesyłu jest uzależniona od parametrów linii przesyłowej i przeznaczenia terenu.
Rys. 1. Wpływ parametrów technicznych infrastruktury przesyłowej na szerokość pasów ochronnych i przestrzenne warunki gospodarowania.
Z zamieszczonego rysunku wynika, że w opracowaniach planistycznych mogą być ustanowione inne pasy ochronne wokół infrastruktury, znacznie szersze od pasa eksploatacyjnego sieci. Do takich pasów możemy zaliczyć tzw. pasy ochrony funkcyjnej (pasy bezpieczeństwa). Pasy te są typowe dla linii tranzytowych, charakteryzujących się wysokimi parametrami technicznymi, które mogą stwarzać zagrożenie dla środowiska. Szerokość pasa ochronnego takiej linii należy ustalić na podstawie projektu technicznego zawierającego ocenę oddziaływania inwestycji na środowisko. Z ograniczeń zawartych w projekcie technicznym może wynikać zakaz zabudowy gruntów w ustalonej odległości od linii infrastruktury technicznej. Wytworzy się wówczas korytarz przestrzenny, w którym wystąpi reglamentacja funkcji w palnie miejscowym. Tereny znajdujące się w omawianym pasie ochronnym pozostaną użytkowane w sposób rolniczy lub leśny. W przypadku przejścia infrastruktury tranzytowej przez tereny przeznaczone w planie miejscowym pod jakiekolwiek zabudowę - w pasie ochronnym a niekiedy na większym obszarze (np. na powierzchniach odciętych od wyznaczonej funkcji) zamiaru tego nie będzie można zrealizować. W przypadku niekorzystnego przecięcia działki linią tranzytową, cała działka będzie musiała zmienić istniejące przeznaczenie w planie miejscowym na funkcję o mniejszej wartości (rolną lub leśną). Za szkodę związaną ze zmniejszeniem wartości nieruchomości należy się odpowiednie odszkodowanie. Po zmianie przeznaczenia terenu istotny z dla celów wynagrodzenia pozostanie pas eksploatacyjny (poprzez ustalenie odszkodowania za pas ochrony funkcyjnej, szerokość terenu niezbędnego do obsługi sieci zostanie zredukowana do szerokości pasa eksploatacyjnego), który powinien być traktowany jako pas służebności przesyłu.
Rys. 2. Wpływ eksploatacji napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia EW na warunki przestrzenne obszarów leśnych.
W przypadku sieci gazowych wybudowanych po roku 2001 można założyć, że szerokość pasa służebności przesyłu odpowiada szerokości strefy kontrolowanej (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe, Dz. U. z 2001 r. Nr 97, poz. 1055). Nie można jednak zastosować tej procedury do sieci gazowych wybudowanych przed rokiem 2001, ponieważ przepisy wówczas obowiązujące określały tzw. odległości podstawowe od obiektów terenowych, które były dość znaczące i nie odpowiadają obecnym potrzebom. Należy zaznaczyć, że w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (mpzp) także ustalano szerokości stref ochronnych dla infrastruktury liniowej. Szerokości zagwarantowane w prawie miejscowym wynikały z potrzeb właścicieli sieci liniowych. W niektórych przypadkach stosowano odległości podstawowe, które były dość szerokie i nie można ich dzisiaj wykorzystać do ustanowienia służebności przesyłu, natomiast szerokości niewiele odbiegające od stref kontrolowanych mogą być z powodzeniem wykorzystane na ten cel. W tabeli 1 przedstawiono zestawienie przepisów określających szerokości pasów ochronnych dla przykładowego gazociągu w ostatnich latach.
Tabela 1. Przykładowe zestawienie przepisów regulujących szerokość pasa ochronnego dla gazociągu przesyłowego o średnicy nominalnej DN 150 i ciśnieniu 6,3 MPa.
